Mjerilo i vrste geografskih karata

Uzmimo za primjer mjerilo od 1:100 000 --> čitamo tako da kažemo da 1 centimetar na karti predstavlja 100 000 centimetara u prirodi ili 1 kilometar.

Opće karte kako im i samo ime govori prikazuju općenite sadržaje koji su kombinacija prirodno-geografskih i društveno-geografskih elemenata.

Tematske karte su vrste karata koje prikazuju uglavnom jednu temu. To mogu biti na primjer prometne karte, povijesne karte, reljefne karte,...

Kartografski znakovi koji se koriste na topografskim kartama nazivaju se topografskim znakovima. Oni se koriste kako bi se lakše razumjela sama topografska karta.

Topografske karte vrste su karata koje se izrađuju u mjerilima od 1:25 000 do 1:250 000. Topografskim kartama koriste se vojnici, planinari, HGSS-ovci,... Topografske karte specifične su po tome što za prikazivanje sadržaja koriste topografske znakove.

Grafičko ili linearno mjerilo je oblik mjerila koji predstavlja ravnu liniju na kojoj su unesene jednako udaljene vrijednosti pomoću kojih se može odrediti udaljenost na geografskoj karti.

Na geografskim kartama se najčešće uz brojčano mjerilo koristi i grafičko mjerilo.

Planovi su karte koje se izrađuju u mjerilima do 1:10 000. Planovima se prikazuju dijelovi gradova ili čak cijela naselja ako površinom nisu velika.

Topografski znakovi su sustav znakova koji se koristi na topografskim kartama za prikazivanje sadržaja. Reljef se na topografskim kartama prikazuje izohipsama i izobatama (ne bojama).

Ukoliko je na karti označeno mjerilo 1:10 000 vidimo da je mjerilo zapisano brojkama te se zaključuje da se radi o brojčanom mjerilu.

Udaljenosti na geografskoj karti koja ima naznačeno grafičko mjerilo mogu se izmjeriti šestarom i komadićem papira. Pomoću šestara ili komada papira uzima se udaljenost na karti između označenih mjesta te se prenosi na grafičko mjerilo. Preporučuje se tri puta mjeriti kako bi se mogućnost pogreške svela na minimum.

Geografske karte prema sadržaju dijelimo na tematske i opće.

Opće karte su vrsta geografskih karata kod kojih se ne izdvaja neki posebni sadržaj već one prikazuju i prirodno-geografske, ali i društveno-geografske sadržaje.

Na karti koja je izrađena u mjerilu 1:250 000 jednom centimetru na karti odgovara udaljenost u prirodi od 250 000 centimetara, odnosno 2,5 kilometara.

Atlasi se razlikuju s obzirom na sadržaj koji je prikazan na kartama u njemu. Tako možemo razlikovati povijesni atlas, geografski atlas, reljefni atlas,...

Što je umanjenje veće to znači da je mjerilo u kojem je izrađena karta sitnije. To znači da je mjerilo 1:20 000 krupno mjerilo, a mjerilo na primjer 1:20 000 000 je sitno mjerilo jer smo sadržaj na Zemlji zapravo \"usitnili\".

Lijeva brojka u omjeru brojčanog mjerila govori nam o jedinici duljine na geografskoj karti i u pravilu je to broj 1. Desna brojka u omjeru brojčanog mjerila govori nam o udaljenosti u prirodi te o tome koliko su puta na geografskoj karti umanjene udaljenosti u odnosu na one u prirodi.

Planovi su karte izrađene u mjerilima do 1: 10 000. Oni predstavljaju najdetaljnije izrađene karte i koriste se uglavnom u katastarskim uredima.

Lijeva brojka u omjeru brojčanog mjerila govori nam o jedinici duljine na geografskoj karti i u pravilu je to broj 1. Desna brojka u omjeru brojčanog mjerila govori nam o udaljenosti u prirodi te o tome koliko su puta na geografskoj karti umanjene udaljenosti u odnosu na one u prirodi.

Pregledne karte su koje se izrađuju u mjerilima većima od 1:500 000. Pogodne su za prikazivanje većih površina kao što su regije, kontinenti ili svijet. S obzirom da je stvarnost jako umanjena na ovim kartama veliki dio sadržaja se generalizira (prikazuju se samo veći objekti u prostoru npr. rijeke, gradovi, planine,...).

Tematske karte su vrsta geografskih karata koje prikazuju određeni tematski sadržaj. Tako možemo imati političku kartu gdje su označene granice država i glavni gradovi, hidrološku kartu gdje su ucrtane rijeke,...

Brojčano ili numeričko mjerilo govori nam kroz omjer udaljenosti u prostoru i na karti. S lijeve strane omjera uvijek je broj 1 koji govori o duljini na karti izraženoj u centimetrima, a drugi dio omjera govori od udaljenosti u stvarnosti također u centimetrima. Pr. 1: 500 000 gdje je broj 1 udaljenost na karti, a 500 000 udaljenost u prirodi u centimetrima.

Na karti koja je izrađena u mjerilu 1:10 000, jednom centimetru na karti odgovara udaljenost u prirodi od 10 000 centimetara, odnosno 100 metara ili 0,1 kilometar.

Mjerilo je jedan od matematičkih elemenata geografske karte koji nam govori koliko je udaljenost na karti uvećane u odnosu na udaljenosti u prirodi.

Navigacijski šestar instrument je kojim pomorci mjere udaljenosti na pomorskim kartama.

Geografske karte prema mjerilu dijelimo na planove, topografske i pregledne karte.

Neka dva mjesta u prirodi su udaljena 5km, a na karti je udaljenost između ta dva grada 10cm. To bi značilo da 10cm na karti predstavlja 50 000cm u prirodi, odnosno 1cm na karti predstavlja 5000cm u prirodi (mjerilo karte je znači 1:5000).

Mjerilo koje je izraženo brojkama naziva se brojčano mjerilo. Pokazuje odnos udaljenosti na karti usporedivo sa stvarnom udaljenosti. Na primjer, u slučaju 1:20 000 znači da udaljenost na karti od 1 cm odgovara udaljenosti od 20 000 cm u prirodi. Drugim riječima rečeno, 1cm na karti odgovara udaljenosti od 0,2km u stvarnosti u karti mjerila 1:20 000.